ONDERSTEUNING

Hieronder vallen de volgende projecten:

• Ondersteuningsplannen in de gebeperkingtenzorg
• Supports Intensity Scale
• Oplossingsgericht werken
• AAIDD Systems of Supports

Ondersteuningsplannen in de gebeperkingtenzorg

In Nederland is het sinds 2009 verplicht dat mensen die langer dan drie maanden zorg en ondersteuning ontvangen, een individueel ondersteuningsplan (IOP) krijgen. In dit ondersteuningsplan staan de afspraken die de cliënt samen met de zorgaanbieder maakt over de te ontvangen zorg en ondersteuning. Jaarlijks voert de zorgorganisatie een gesprek met de cliënt over diens wensen en behoeften en worden afspraken en doelen vastgesteld. Deze afspraken zijn gebaseerd op de wensen en behoeften van de individuele cliënt en de mogelijkheden van de zorgorganisatie.

Het werken met ondersteuningsplannen in de praktijk is complex en dynamisch en zorgt voor vragen en dilemma’s bij zorgorganisaties. Zo dienen organisaties te voldoen aan vele eisen, verwachtingen en verplichtingen. Deze zijn aan verandering onderhevig en komen niet altijd met elkaar overeen. Het komt ook voor dat het ondersteuningsplan vooral een administratief registratiesysteem voor verantwoording is en niet meer cliëntgerichtheid bevordert. Het huidige systeem sluit niet altijd aan bij de vraag van de cliënt, die steeds meer diensten bij verschillende organisaties afneemt. Dagbesteding bij de een, wonen bij de ander, et cetera. Dit zal in de toekomst alleen nog maar meer worden. Ook de vraag ‘wie heeft nu eigenlijk de regie’ zal zich steeds vaker opdringen, en dat heeft gevolgen voor (de inrichting van) het ondersteuningsplan.

Het Gouverneur Kremers Centrum voert, samen met Vilans, een onderzoek uit waarbij expliciet naar de positie van de persoon met een verstandelijke beperking wordt gekeken.

 

Projecten

1. Beschrijven ontwikkelingen en actualiteit van het ondersteuningsplan in Nederland
   Een literatuurstudie naar het ontstaan en de ontwikkelingen in het ondersteuningsplan in Nederland. De uitkomsten van de studie met daarbij een tabel met de geldende criteria en verwachtingen van relevante partijen zijn gepubliceerd in een artikel in de NTZ.

   2. Ervaringen van mensen met een verstandelijke beperking met het ondersteuningsplan
   In 2011 zijn ruim 60 mensen met een verstandelijke beperking geïnterviewd over hun ervaringen met het ondersteuningsplan. Zij geven verschillende verbeterpunten aan en maken inzichtelijk dat het ondersteuningsplan nog niet overal een instrument is dat cliëntgerichtheid bevordert.
   Dit project is uitgevoerd door Vilans, het GKC, de LFB en mede mogelijk gemaakt door het Fonds Verstandelijk Gebeperkingten. De uitkomsten van het onderzoek zijn als volgt gepubliceerd:
   NTZ
   JIDR (submitted)
   Filmpje
   Begrijpelijke flyer

2. Inhoudsanalyse ondersteuningsplannen AWBZ-organisaties
   In 2012 gaat het project verder met de inhoud van ondersteuningsplannen. Met verschillende zorgorganisaties in Nederland wordt samengewerkt en worden ondersteuningsplannen geanalyseerd. Daarbij wordt ingezoomd op de gestelde doelen en gemaakte afspraken: waar gaan deze over? Welke strategie/hulpbron wordt ingezet om de afspraken na te komen en doelen te halen? En is te herleiden of de afspraken en doelen voortkomen uit de ondersteuningsbehoefte en wensen van de cliënt?
3. Inhoudsanalyse plannen niet-AWBZorganisaties
   Steeds vaker komt het voor dat mensen met een verstandelijke beperking ondersteuning op een andere manier invullen dan via de AWBZ-zorgorganisaties. Verschillende initiatieven in Nederland helpen deze mensen en hun netwerk om in beeld te brengen wat de behoefte en wensen zijn en hoe deze ingevuld kunnen worden. In dit project analyseren we plannen voor mensen met een verstandelijke beperking die met organisaties als Community Support gemaakt zijn. Dit gebeurt op een vergelijkbare manier als de inhoudsanalyse van AWBZ-organisaties. Specifiek kijken we hierbij ook naar de verschillen en overeenkomsten tussen de ondersteuningsplannen en deze plannen.
4. Ondersteuningsplannen als middel voor het bevorderen van cliëntgerichtheid
   Het ondersteuningsplan is een instrument waarin persoonsgericht werken vorm kan krijgen. Het Besluit Zorgplanbespreking AWBZ (2009) verplicht dat de zorgorganisatie jaarlijks met de cliënt spreekt over zijn wensen en behoeften. Uitgaande van deze wens en individuele behoefte wordt daar de zorg en ondersteuning op afgestemd. Uit het onderzoek van Herps, Buntinx & Curfs (2012) blijkt echter dat er vraagtekens te plaatsen zijn bij de manier waarop dit in Nederland vorm krijgt. Dat roept de vraag op welke factoren van invloed zijn op het daadwerkelijk persoonsgericht werken met ondersteuningsplannen. In dit project bestuderen we internationale literatuur naar de relevante factoren. Deze toetsen we en worden aangevuld door mensen met een verstandelijke beperking middels een consensusmethode.
5. Het ondersteuningsplan vanuit de positie van de cliënt
   Een aantal mensen met een verstandelijke beperking heeft ideeën over hoe het ondersteuningsplan beter kan. Op dit moment is een project in voorbereiding waarbij we middels een participatief actieonderzoek ondersteuningsplannen gaan verbeteren vanuit de positie van de cliënt. We richten daartoe een actiegroep op bestaande uit mensen met een verstandelijke beperking en ondersteunen hen bij het komen tot verbeteringen.

Marjolein Herps | 06-22810531 | m.herps@vilans.nl

Dr. Wil Buntinx
Prof. dr. Leopold Curfs

Herps MA, Buntinx WH, Schalock RL, van Breukelen GJ, Curfs LMG (2016). Individual support plans of people with intellectual disabilities in residential services: Content analysis of goals and resources in relation to client characteristics. Journal of Intellectual Disabilities Research, 60(3):254-62.

Herps M, Buntinx WHE & Curfs LMG (2014). Individual support planning: bridging the gap between policy and practice. Journal of Applied Research in Intellectual Disabilities, 27(4), 352.

Herps M, Buntinx WHE & Curfs LMG (2014). Content analysis of individual support plans for people with intellectual disabilities. Journal of Applied Research in Intellectual Disabilities, 27(4), 366

Herps MA, Buntinx WH & Curfs LMG (2013). Individual support planning: perceptions and expectations of people with intellectual disabilities in the Netherlands. Journal of Intellectual Disability Research, 57(11), 1027-36.

Buntinx, W.H.E. & Herps, M.A. (2013). Ondersteuningsplannen in de zorg voor mensen met verstandelijke beperkingen. Kenmerken van good practice. Nederlands Tijdschrift voor de Zorg aan mensen met verstandelijke beperkingen, 39 (1), 63-83.

Herps M.A., Buntinx W.H.E & Curfs L.M.G. (2012). In dialoog over het ondersteuningsplan. Een exploratief onderzoek naar de betrokkenheid van mensen met verstandelijke beperkingen bij het opstellen, uitvoeren en evalueren van hun ondersteuningplan. Nederlands Tijdschrift voor de Zorg aan mensen met verstandelijke beperkingen 1, 2-15.

Herps M.A., Buntinx W.H.E. & Curfs L.M.G. (2011). Ondersteuningsplannen in de gebeperkingtenzorg: beschouwingen en perspectief. Nederlands Tijdschrift voor de Zorg aan mensen met verstandelijke beperkingen, 37 (2), 110-118.

Herps M., Buntinx W. & Curfs L.M.G. (2010). The individual Suport Plan (ISP) in the Netherlands. Journal of Applied Research in Intellectual Disabilities, 23 (5), 488.

Herps M.A., Buntinx W.H.E. & Curfs L.M.G. (2010). Ontwikkelingen in het ondersteuningsplan in Nederland. Nederlands Tijdscrift voor de Zorg aan mensen met verstandelijke beperkingen, 36 (2), 11-136.

 

De Supports Intensity Scale (SIS) is de eerste van een nieuwe generatie meetinstrumenten om op gestandaardiseerde, betrouwbare en valide wijze de intensiteit van ondersteuningsbehoeften in kaart te brengen. De SIS is in de Verenigde Staten ontwikkeld en gevalideerd voor gebruik bij mensen met verstandelijke beperkingen. Met deze schaal werden bij het GKC twee pilotstudies, twee toepassingsstudies en een normeringsonderzoek verricht. Deze studies vonden plaats op basis van de Nederlandse vertaling van de oorspronkelijke Amerikaanse SIS versie.

Op dit moment worden de volgende studies verricht:

–         een Nederlands-Vlaamse aanpassing van de SIS waarbij de schaal wordt gevalideerd binnen de culturele context, met behoud van het oorspronkelijke Quality of Life kader;

–         een validering van de SIS voor gebruik binnen somatische en geriatrische verpleegklinieken.

Verder worden de toepassingsmogelijkheden van de SIS bestudeerd, ondermeer binnen handelingsgerichte diagnostiek (individuele zorgplannen) en voor de toedeling van middelen.

Kuppens S., Bossaert G., Buntinx W., Molleman C., Abeele A. van den (2010). Factorial Validity of the Supports Intensity Scale (SIS). American Journal on Intellectual and Developmental Disabilities, 115 (4), 327-339.

 

Buntinx W., Maes B., Claes, C., Curfs L.M.G. (2010) Psychometric properties of the Supports Intensity Scale (SIS); an international review. Journal of Applied Research in Intellectual Disabilities, 23 (5), 505.

 

Buntinx W.H.E., Maes B., Claes C., Curfs L.M.G. (2010). De Nederlandstalige versie van de Supports Intensity Scale. Psychometrische eigenschappen en toepassingen. Nederlands Tijdschrift voor de zorg aan mensen met verstandelijke beperkingen, 36 (1), 4-22.

 

Thompson JR, Bradley VJ, Buntinx WHE, Schalock RL, Shogren KA, Snell ME, Wehmeyer ML, Borthwick-Duffy S, Coulter DL, Craig EM, Gomez SC, Lachapelle Y, Luckasson RA, Reeve A, Spreat S, Tasse MJ, Verdugo MA, Yeager MH. (2009). Conceptualizing supports and the support needs of people with Intellectual disability. Intellectual and Developmental Disabilities, 47, 2, 135–146.

 

Buntinx, W.H.E. (2008). Dutch Translation of the Supports Intensity Scale. In R.L. Schalock, J.R. Thompson & M. J. Tassé. International Implementation of the Supports Intensity Scale™ (p. 15-17). Washington, DC: American Association on Intellectual and Developmental Disabilities.

 

Buntinx, W.H.E. (2008). The Dutch Version of the Supports Intensity Scale In R.L. Schalock, J.R. Thompson & M. J. Tassé. Psychometric Properties of the Supports Intensity Scale™ (p. 6-10). Washington, DC: American Association on Intellectual and Developmental Disabilities.

 

Buntinx, W.H.E. (2008). The Supports Intensity Scale in the Netherlands & Belgium. Supports Intensity Scale Leadership Forum May 27, 2008. Washington: AAIDD.

 

Buntinx W.H.E. (2007). Rapportage Vlaamse normeringstudie van de Supports Intensity Scale (SIS-NL1.0). Maastricht: Universiteit Maastricht-GKC (in samenwerking met Molleman C en Vandenabeele A., Brussel: VAPH).

 

Buntinx W. & Groot W. (2006). Kosten vermaatschappelijking van de zorg voor mensen met verstandelijke beperkingen. Studie naar de personeelskosten van gedeconcentreerd wonen versus wonen op een instellingsterrein. Maastricht: Universiteit Maastricht-GKC.

 

In het project ‘Oplossingsgericht werken met mensen met (lichte) verstandelijke beperkingen’ wordt onderzoek verricht naar de bruikbaarheid van deze manier van werken in de praktijk van de zorg voor mensen met verstandelijke beperkingen. Toepassingsmogelijkheden van deze werkmethodiek zijn beschreven, maar het ontbreekt aan empirisch onderzoek. Oplossingsgerichte therapie (OT) is een vorm van gedragstherapie, die zich niet bezighoudt met probleemgedrag in het heden of verleden, maar zich richt op gewenst gedrag in de toekomst. OT gaat ervan uit dat het richten van de aandacht op het positieve, op de oplossingen en op de door de cliënt gewenste toekomst, verandering in de gewenste richting vergemakkelijkt. De cliënt wordt gezien als expert in het bepalen van zijn doel en heeft de vaardigheden en hulpbronnen in huis om dat doel te bereiken. De therapeut is expert in oplossingsgerichte gespreksvoering. OT is een noviteit in de zorg voor cliënten met verstandelijke beperkingen, maar sluit niettemin aan bij een maatschappelijke evolutie binnen die zorg: ‘empowerment’. OT is aangepast voor gebruik met cliënten met verstandelijke beperkingen en hun begeleiders (Roeden & Bannink, 2007). In een tweetal effectstudies wordt melding gemaakt van een bescheiden positief effect van OT met cliënten met een verstandelijke beperking. In het project OT vindt, o.a. in aansluiting op een literatuuronderzoek naar OT met cliënten met verstandelijke beperkingen, effectonderzoek plaats naar deze hulpverleningsmethodiek.

Roeden JM, Maaskant MA & Curfs LMG (2014). Process and effects of solution-focused coaching of staff of people with intellectual disabilities: a controlled study. Journal of Systemic Therapies, 33(2), 16-34.

Roeden JM, Maaskant MA & Curfs LMG (2014). Het effect van oplossingsgericht coachen van begeleiders van cliënten met verstandelijke beperkingen, 53, 451-462.

Roeden JM, Maaskant MA & Curfs L (2014). Processes and effects of solution-focused brief therapy in people with intellectual disabilities: a controlled study. Journal of Intellectual Disability Research, 58(4), 307-20.

Roeden J.M. De oplossingsgerichte begeleider. Een gids voor oplossingsgericht werken in de verstandelijk gebeperkingtenzorg. ISBN 978 90 6455 700 2.

Roeden JM (2012). Solution-focused support of people with intellectual disabilities (proefschrift).

Roeden J.M., Maaskant M.A. & Koomen H.M.Y. (2012). Assessing client-caregiver relationships and the applicability of the ‘student-teacher relationship scale’ for people with intellectual disabilities. Research in Developmental Disabilities: a multidisciplinary journal, 33 (1), 104-110.

Roeden J.M., Maaskant M.A. Bannink F.P. & Curfs L.M.G. (2012). Solution focused coaching of staff of people with severe and moderate intellectual disabilities; a case series. Journal of Policy and Practice in Intellectual Disabilities, 9 (3), 185-194.

Roeden J.M., Maaskant M.A. & Curfs L.M.G. (2012). The nominal group technique as an evaluation tool for solution-focused coaching. Journal of Applied Research in Intellectual Disability, 25 (6), 588-93.

Roeden J.M., Maaskant M.A., Bannink F.P. & Curfs L.M.G. Solution-focused brief therapy with people with mild intellectual disabilities: a case series. Journal of Policy and Practice in Intellectual Disabilities, 8(4), 247-255.

Roeden J.M., Maaskant M.A., Curfs L.M.G. (2011). The views of clients with mild intellectual disabilities regarding their working relationships with caregivers. Journal of applied research in intellectual disabilities. 24(5); 398-406.

Roeden J.M., Bannink F.P., Maaskant M.A., Curfs L.M.G. (2009). Solution-focused brief therapy with persons with intellectual disabilities. Journal of Policy and Practice in Intellectual Disabilities, 6 (4), 253-259.

 

Moonen, X. (2008) Boeksbespreking: Handboek oplossingsgericht werken met licht verstandelijk beperkte cliënten. NTZ, 34 (1), 51-55.

 

Roeden, J.M. & Bannink, F.P. (2007). Handboek oplossingsgericht werken met cliënten met een lichte verstandelijke beperking. Amsterdam: Harcourt (Reed Elsevier).

 

AAIDD: Definition, Classification, and Systems of Supports (11th edition)

Schalock, R.L., Borthwick-Duffy S.A., Bradley, V.J., Buntinx, W.H.E., Coulter, D.L., Craig, E.M., Gomez, S.C., Lachapelle, Y., Luckasson, R., Reeve, A., Shogren, K.A., Snell, M.E., Spreat, S., Tassé, M.J., Thompson, J.R., Verdugo-Alonso, M.A., Wehmeyer, M.L., & Yeager, M.H.

Washington, D.C.: American Association on Intellectual and Developmental Disabilities (AAIDD), 2010, ISBN 978-1-935304-04-3 , 259 pagina’s, US $ 90 (AAIDD leden ontvangen 15% reductie), website: www.aaidd.org (publicaties) of https://bookstore.aaidd.org/ (voor bestelling).

Dit is de nieuwe uitgave van het standaardwerk over definitie, diagnostiek, classificatie en ondersteuningssystemen voor mensen met verstandelijke beperkingen. Een internationaal expertteam werkte 8 jaar aan het verzamelen en integreren van evidence based kennis en best practices om professionele standaarden voor beeldvorming en ondersteuning te formuleren. Het team stond onder leiding van R. Schalock. Als voorbereiding op het nieuwe handboek werden vijf artikelen gepubliceerd (in American Journal on Intellectual and Developmental Disabilities en in Intellectual and Developmental Disabilities). Feedback op deze artikelen werd geïntegreerd in het handboek.

Het boek bestaat uit vier delen die handelen over: (1) het begrijpen van het fenomeen ‘verstandelijke beperkingen’; (2) diagnose en classificatie van verstandelijke beperkingen; (3) processen en systemen voor ondersteuning; en (4) implicaties voor beleid, onderwijs en organisatie van ondersteuning. Deze delen beslaan in totaal 15 hoofdstukken.

In vergelijking met de uitgave van 2002 (toen onder leiding van R. Luckasson) wordt nu meer aandacht besteed aan ‘clinical judgement’ en ‘best practices’ in classificatie en het integreren van informatie uit de vijf dimensies van het AAIDD model. Daarnaast is er aanzienlijk meer aandacht voor ondersteuningsbehoeften en het plannen van ondersteuning. Er is een apart hoofdstuk over gezondheidszorg voor mensen met verstandelijke beperkingen. Eveneens nieuw is een hoofdstuk over de ondersteuningsbehoeften van mensen met lichte verstandelijke beperkingen’ (‘Support needs of people with intellectual disability who have higher IQ’s’).

‘Intellectual Disability’ is een basisboek in de opleiding van gedragswetenschappers, artsen, paramedici en sociale disciplines die zich richten op mensen met verstandelijke beperkingen. Daarnaast is het een standaard voor de interdisciplinaire beroepspraktijk en een referentiewerk voor de ontwikkeling van beleid en de organisatie van professionele ondersteuning.